Tại sao chốt lời luôn dễ dàng, mà cắt lỗ lại quá khó?

Quản lý vốn là yếu tố cực kỳ quan trọng trong giao dịch phái sinh. Có thể nói, dự đoán đúng thị trường chỉ là một nửa của thành công—nếu không có chiến lược quản lý vốn khoa học, cơ hội thành công thường tuột khỏi tay. Nhiều nhà giao dịch tuân thủ nguyên tắc "lỗ có hạn, lời vô hạn," nhưng thực tế lại ngược lại—tâm lý của họ đối với lãi lỗ trong các vị thế phái sinh hoàn toàn khác biệt: chốt lời luôn dễ, còn cắt lỗ lại quá khó!

1. Bài học từ thí nghiệm tâm lý

Tại sao chốt lời luôn dễ, mà cắt lỗ lại quá khó? Câu trả lời nằm ở tâm lý con người. Để hiểu vấn đề này, hãy xem một thí nghiệm tâm lý thường được nhắc đến. Hãy tưởng tượng bạn trả lời hai câu hỏi sau:

Câu hỏi 1:
600 người nhiễm một căn bệnh chết người, và có hai lựa chọn điều trị:
(A) Cứu chắc chắn 200 người.
(B) 1/3 khả năng cứu được tất cả, 2/3 khả năng không cứu được ai.
Bạn chọn phương án nào?

Chọn A đảm bảo cứu 200 người, còn chọn B là đánh cược vào số người được cứu. Lựa chọn này rất dễ: 72% người được hỏi chọn A vì họ không dám đánh cược.

Câu hỏi 2:
600 người nhiễm một căn bệnh chết người, và có hai lựa chọn điều trị:
(A) Chắc chắn 400 người sẽ chết.
(B) 1/3 khả năng cứu được tất cả, 2/3 khả năng không cứu được ai.
Bạn có chọn giết chết 400 người không? Không—ít nhất vẫn còn cơ hội cứu tất cả. Chỉ 22% chọn A cho câu hỏi này.

Thí nghiệm thú vị này được Kahneman và Tversky thiết kế năm 1981. Thực chất, hai câu hỏi giống nhau—chỉ khác cách diễn đạt. Câu đầu nhấn mạnh vào lợi ích, còn câu sau nhấn mạnh vào mất mát. Qua đó, hai nhà khoa học kết luận: Con người đối xử khác nhau với lợi nhuận và thua lỗ—họ sẵn sàng đánh cược vào thua lỗ hơn là lợi nhuận.

Giờ hãy xem điều này áp dụng thế nào vào thị trường phái sinh. Lãi lỗ là chuyện thường trong đầu tư. Giả sử vị thế phái sinh của bạn đang lỗ—bạn sẽ làm gì? Giống đa số, bạn sẽ cược rằng nó sẽ "phục hồi" (tức từ lỗ nổi thành lãi nổi hoặc giảm lỗ). Nhưng nếu vị thế đang lãi, lần này bạn không đánh cược nữa—bạn sẽ chốt lời ngay để an toàn.

Hiện tượng "chốt lời luôn dễ, cắt lỗ lại quá khó" này vi phạm nguyên tắc "lỗ có hạn, lời vô hạn." Qua thời gian, nó khiến tài khoản của nhiều nhà đầu tư teo dần. Nguy hiểm hơn, một vài khoản lỗ lớn không thể phục hồi có thể khiến vốn gần như cạn kiệt.