Không nói quá khi cho rằng tài chính phi tập trung (DeFi) là một trong những phát triển thú vị nhất của thế kỷ này. Giờ đây, thay vì giao tiền mặt cho các ngân hàng và nhà quản lý đầu tư, mọi người có thể sử dụng tiền mã hóa để tiết kiệm, đầu tư và vay mượn thông qua các "hợp đồng thông minh" kỹ thuật số hoàn toàn tự động của DeFi.

Nghe có vẻ điên rồ, nhưng thực ra nó không phức tạp như vậy. Giống như nhiều công nghệ đã thay đổi cuộc sống của chúng ta, DeFi đang thay đổi cách kiếm tiền. Khác với mô hình tài chính tập trung truyền thống ("CeFi"), chúng ta vẫn có thể tiết kiệm và đầu tư, nhưng giờ đây có thể loại bỏ các khoản phí mà các bên trung gian từng thu.

Điểm tuyệt vời nhất là mọi thứ trong DeFi đều được thực hiện thông qua blockchain—một sổ cái phi tập trung không thể bị thay đổi, ghi lại mọi giao dịch. Tất nhiên, điều này không có nghĩa là DeFi không có rủi ro (chúng tôi sẽ phân tích chi tiết trong các bài viết sau). Trước mắt, hãy bắt đầu với một số thuật ngữ DeFi quan trọng nhất (được liệt kê theo thứ tự A-Z)!

SỐ 1: Tài sản thế chấp (Collateral)

Trên nhiều nền tảng DeFi, người dùng có thể thế chấp một loại tiền mã hóa hoặc token để vay một loại khác—ví dụ: sử dụng Ethereum (ETH) để vay DAI. Điều này tương tự như việc dùng nhà của bạn làm tài sản thế chấp để vay ngân hàng. Thông thường, bạn phải cung cấp một tỷ lệ tiền mã hóa hoặc token cao hơn làm tài sản thế chấp cho khoản vay DeFi—ví dụ: dùng ETH trị giá 100 USD để vay 70 USD DAI (tỷ lệ vay trên giá trị, hay LTV, là 140%). Điều này giúp duy trì sự ổn định của hệ thống.

SỐ 2: DAO

DAO (Tổ chức tự trị phi tập trung) được điều hành bởi các cá nhân phi tập trung tự nguyện đóng góp cho cộng đồng. Nói ngắn gọn, nó giống như một công ty không có quản lý nhân sự hay nhân viên—mọi thứ trong tổ chức hoạt động dựa trên mã nguồn mở mà ai cũng có thể xem và sử dụng, khiến nó hoàn toàn tự động. Giống như DeFi, DAO hoạt động trên blockchain, khiến nó không thể thay đổi và không cần kiểm toán.

SỐ 3: Ứng dụng phi tập trung (dApp)

dApp, hay ứng dụng phi tập trung, là nền tảng của DeFi. Giống như DAO, dApp là các ứng dụng tự vận hành không có người quản lý hay trung gian, cho phép người dùng chuyển tiền giữa các chương trình. Blockchain Ethereum giống như một thư viện dApp, chứa hầu hết các dApp DeFi, mặc dù các blockchain khác (như Tron và EOS) cũng cho phép nhà phát triển lập trình ứng dụng.

SỐ 4: Sàn giao dịch phi tập trung (DEX) / Sàn giao dịch tập trung (CEX)

DEX (sàn giao dịch phi tập trung) và CEX (sàn giao dịch tập trung) đều cho phép người dùng mua bán tiền mã hóa và token. Sự khác biệt giữa chúng tương tự như giữa DeFi và CeFi: DEX hoạt động tự động dựa trên thuật toán và hợp đồng thông minh, trong khi CEX được điều hành bởi các công ty có quản lý con người. Các DEX nổi tiếng bao gồm Uniswap, Sushiswap và Kyber, trong khi các CEX phổ biến có Coinbase và Binance. Mặc dù CEX có thể rẻ hơn để sử dụng, người dùng thường biết rất ít về cách chúng hoạt động—DEX cũng vậy.

SỐ 5: Ethereum

Ethereum có lẽ là blockchain quan trọng nhất sau Bitcoin và là "cái nôi" của DeFi. Nó đóng vai trò là cơ sở hạ tầng cho hầu hết các dApp trong thế giới DeFi, giúp mọi thứ trở nên khả thi ngày nay. Ethereum thường bị nhầm lẫn với Ether (ETH), token gốc của nó, nhưng hai thứ này khác nhau—Ethereum là chính blockchain.

SỐ 6: Phí gas (Gas fees)

Phí gas là chi phí trả cho "thợ đào" Ethereum để xử lý giao dịch trên blockchain (về cơ bản là phí giao dịch của mạng). Những khoản phí này được thanh toán bằng ETH, token gốc của Ethereum, và thường được tính bằng Gwei, đơn vị nhỏ nhất trong mã Ethereum. Càng nhiều giao dịch trên Ethereum, phí gas càng cao, điều này có thể khiến các giao dịch nhỏ trở nên kém hiệu quả về chi phí (chúng tôi sẽ nói thêm về "phí gas cao" trong các bài viết sau).

SỐ 7: Khai thác thanh khoản (Liquidity mining)

Khai thác thanh khoản (hay yield farming) là một tính năng quan trọng của DeFi, cho phép người dùng gửi (hoặc "staking") một loại tiền mã hóa hoặc token vào DEX hoặc dApp để nhận phần thưởng. Một số nền tảng thưởng cho người dùng bằng một token khác, token này sau đó có thể được staking vô thời hạn trên cùng hoặc một DEX/dApp khác. Hấp dẫn hơn, mỗi loại tiền mã hóa hoặc token đều có thể tạo ra lợi nhuận (ví dụ: lãi tiết kiệm), và lợi nhuận cao hơn có thể được "đào" thông qua quá trình staking. Nó giống như gửi tiền mặt vào các ngân hàng khác nhau—chỉ khác là bạn nhận được các token riêng từ mỗi ngân hàng, sau đó gửi chúng vào nơi khác để có lợi nhuận cao hơn.