Mùa hè này, câu chuyện về những tiểu yêu quái núi Lãng Lãng đã chạm đến trái tim của nhiều khán giả. Cùng với sự nổi tiếng của bộ phim, các sản phẩm liên quan đến IP như heo yêu quái, khỉ đột quái... đã trở thành món đồ thời thượng được giới trẻ yêu thích.
Những năm gần đây, "Kinh tế IP" phát triển nhanh chóng nhờ đáp ứng chính xác nhu cầu người tiêu dùng, một số IP nổi tiếng dần thoát khỏi phạm vi nhóm nhỏ để vươn ra đại chúng.
Báo cáo của iMedia Consulting cho thấy, cùng với sự nâng cao mức tiêu dùng văn hóa và mở rộng nhu cầu thị trường, xu hướng IP hoạt hình toàn cầu mang đặc sắc rõ rệt, đồng thời dần hình thành các ngành công nghiệp như "kinh tế hàng hóa fan". Số liệu cho thấy, năm 2024 quy mô thị trường ngành sản phẩm phái sinh IP tại Trung Quốc đạt 174,2 tỷ nhân dân tệ, tốc độ tăng trưởng kép hàng năm từ 2020-2024 là 15,1%, vượt xa tốc độ tăng trưởng trung bình toàn cầu.
"Kinh tế IP" bùng nổ
Ngày 2/8, phim hoạt hình Tiểu Yêu Quái Núi Lãng Lãng chuyển thể từ IP Yêu Thoại Trung Quốc: Mùa Hè Của Tiểu Yêu Quái chính thức công chiếu. Với phong cách hài hước và thông điệp truyền cảm hứng về những nhân vật bình thường dám ước mơ lớn, các cơ quan đánh giá đều kỳ vọng doanh thu phòng vé sẽ cao.
IP (tài sản trí tuệ) bao gồm quyền tác giả, bằng sáng chế, nhãn hiệu... Cùng với sự phát triển của thời đại và ngành công nghiệp, IP được định nghĩa mở rộng thành tài sản văn hóa có sức hút và tiềm năng thương mại.
Một số IP đã "vượt vòng" nhờ kết nối cảm xúc mạnh mẽ với người tiêu dùng, như: tựa game 3A đầu tiên của Trung Quốc Hắc Thần Thoại: Tôn Ngộ Không gây bão toàn cầu; phim Tết Nguyên đán Na Tra: Ma Đồng Giáng Thế (gọi tắt Na Tra 2) không chỉ đạt kỷ lục doanh thu và lượt xem tại Trung Quốc mà còn đứng đầu bảng xếp hạng phim hoạt hình thế giới; dòng đồ chơi nhồi bông LABUBU 3.0 của Pop Mart gây sốt khắp thế giới...
Trong kỳ nghỉ hè, các cửa hàng của nhà phát hành thẻ giao dịch KAYOU tại trung tâm mua sắm luôn đông đúc trẻ em. Đại diện KAYOU cho rằng, kịch bản tiêu dùng trực tiếp kết hợp địa danh văn hóa với sản phẩm trải nghiệm, mang lại giá trị cảm xúc đa dạng, từ đó kích thích tiêu dùng. Đồng thời, ngành công nghiệp anime Trung Quốc có thể truyền bá sức hút văn hóa của IP và chất lượng sản phẩm giải trí ra toàn cầu thông qua xuất khẩu văn hóa.
IP nào phù hợp phát triển toàn chuỗi?
Chuyên gia IP của Bilibili, Chaxian, nhấn mạnh hai yếu tố: (1) IP phải có nền tảng bản quyền và giá trị nội hàm vững chắc; (2) Cần hiểu bối cảnh xã hội để xây dựng khuôn mẫu câu chuyện có thể trở thành phương tiện xã hội.
Ông Hồng Đào, Phó Chủ tịch Hiệp hội Kinh tế Tiêu dùng Trung Quốc, cho biết: Xuất khẩu IP Trung Quốc đang chuyển từ "xuất khẩu sản phẩm" sang "truyền bá nội dung", từ "một chiều" sang "đồng sáng tạo", từ "sao chép hàng loạt" sang "định chế giá trị".
Công ty niêm yết tập trung vào IP
Báo cáo năm 2025 về ngành sản phẩm phái sinh IP toàn cầu và Trung Quốc chỉ ra: Chuỗi cung ứng IP bắt đầu từ sáng tạo và cấp phép (thượng nguồn), sau đó phát triển sản phẩm (trung nguồn), và bán hàng đa kênh (hạ nguồn).
Phó Tổng giám đốc Shangying Yuan, Hoàng Hiểu Phong, chia sẻ: Yêu Thoại Trung Quốc hướng tới trở thành nền tảng IP - ươm mầm câu chuyện kiểu Trung Quốc, triển lãm nội dung chất lượng, và quy tụ nhân tài sáng tạo. Giá trị dài hạn của IP phụ thuộc vào năng lực vận hành và mối liên kết văn hóa - cảm xúc với người dùng.
Ngoài Tiểu Yêu Quái Núi Lãng Lãng, La Tiểu Hắc Ký 2 cũng là một IP hot mùa hè. Dương Nhuệ Chí, COO của Chinese Online (300364), cho biết thành công của IP này nhờ: (1) thiết kế nhân vật mèo dễ thương phù hợp mọi lứa tuổi, (2) chạm vào nỗi lo âu thời đại, (3) giữ vững tinh thần "chữa lành" trong sản phẩm phái sinh.
Hãng phim Light Chaser (đơn vị sản xuất Na Tra 2) tiết lộ đã hợp tác cấp phép IP với Pop Mart và nhiều thương hiệu khác, bao phủ hầu hết dòng sản phẩm fan. Công ty đang chuyển đổi từ "nhà cung cấp nội dung cao cấp" sang "người sáng tạo và vận hành IP". Theo Capital Securities, doanh thu IP từ phim hoạt hình đình đám thường gấp 10 lần doanh thu phòng vé.
Nhiều công ty vận hành IP trong nước cũng ghi nhận lợi nhuận tốt, huy động vốn, hoặc lên kế hoạch IPO. Ví dụ: ShiningSoul (thuộc Shanghai Zhenyouqu Culture Technology) hoàn thành vòng gọi vốn trăm triệu nhân dân tệ; tháng 5, 52TOYS nộp hồ sơ lên sàn Hong Kong; tháng 1, Blue Zoo niêm yết...
Các doanh nghiệp văn hóa không chỉ đầu tư vào "kinh tế hàng fan" mà còn xây dựng IP riêng. Ví dụ, công ty Swemedia (sàn New Third Board) ra mắt IP "Shizai" tại Hội chợ Sách Thượng Hải, hướng tới nâng cấp từ "nhà sáng tạo sản phẩm IP bên thứ ba" thành "người xây dựng hệ sinh thái IP tự có".
Chính sách mở rộng cơ hội
Năm nay, các văn bản chính sách trung ương và địa phương đã mở ra không gian phát triển hơn nữa cho "kinh tế IP".
Ví dụ: Tháng 3, Đảng và Quốc vụ viện ban hành Kế hoạch Hành động Kích cầu Tiêu dùng; tháng 5, Quảng Đông công bố Biện pháp Thúc đẩy Phát triển Chất lượng Ngành Hoạt hình - Điện ảnh; tháng 7, Thượng Hải ra Sáng kiến Hỗ trợ Sáng tạo Nội dung Chất lượng Trên Internet. Các chính sách này đều đề cập việc hỗ trợ xây dựng IP gốc và phát triển sản phẩm phái sinh.
Báo cáo của Huaxi Securities (002926) nhận định: Thu nhập tăng, thời gian rảnh nhiều và sự thay đổi thế hệ sẽ đẩy thị trường IP lên quy mô nghìn tỷ. Tuy nhiên, các doanh nghiệp dẫn đầu cần đổi mới thiết kế cảm xúc, phát triển đa nền tảng và toàn cầu hóa, đồng thời tránh phụ thuộc vào một IP duy nhất hoặc thiếu sáng tạo nội dung.
