Thị trường luôn đầy những bất ngờ. Bitcoin vừa lập đỉnh mới chưa kịp ăn mừng thì đã giảm gần 10.000 USD chỉ trong 4 ngày, thậm chí còn có dấu hiệu giảm sâu hơn. Ethereum, "ngôi sao" sáng nhất thời gian gần đây, cũng không kém cạnh khi đà tăng mạnh bị chặn đứng, từ 4.788 USD rơi xuống dưới 4.300 USD. Thị trường altcoin nhạy cảm hơn với biến động lại một lần nữa bị "rút máu", đa số token giảm hơn 15%, khiến khối altcoin vốn đang náo nhiệt lại hạ nhiệt.

Lý do tăng giá thường khó hiểu, nhưng khi giảm, tin tức luôn có động thái rõ ràng.

Trên thực tế, từ đầu năm nay, chính sách tiền tệ của Mỹ đã quyết định xu hướng thị trường. Kỳ vọng điều chỉnh lãi suất được phản ánh rõ nét trên thị trường crypto: kỳ vọng cắt giảm tăng thì thị trường đi lên, kỳ vọng giảm thì thị trường đi xuống. Trong bối cảnh này, việc có cắt giảm hay không, cắt bao nhiêu và cách thức ra sao đều trở thành vấn đề được giới quan sát thị trường theo dõi sát sao nhất.

Nhìn lại, chủ đề cắt giảm lãi suất ở Mỹ có thể coi là một vở kịch chính trị.

Chu kỳ thắt chặt kéo dài ba năm của Mỹ đã mang lại hiệu quả rõ rệt. Bất chấp những chỉ trích từ bên ngoài, lạm phát dần được kiểm soát là sự thật. Biện pháp phát tiền trực tiếp của Biden để cải thiện bảng cân đối hộ gia đình dù gây thách thức cho lạm phát, nhưng cũng giúp Mỹ đạt được hạ cánh mềm trong nền kinh tế bằng cách chuyển nợ từ hộ gia đình sang chính phủ.

Tuy nhiên, chu kỳ thắt chặt vốn dự kiến kết thúc trong năm nay đã bị phá vỡ bởi cuộc chiến thuế quan do Trump châm ngòi. Fed rơi vào thế tiến thoái lưỡng nan: một mặt phải cân bằng giữa suy thoái GDP và lạm phát cao, mặt khác cần giữ dư địa để ứng phó với các chính sách tiếp theo của tổng thống. Từ đó, thế đối đầu giữa Trump và Fed hình thành.

Trump tức giận, liên tục đăng bài trên mạng xã hội cho rằng Fed cắt giảm quá muộn, đe dọa cách chức Powell, thậm chí tìm cách đưa người của mình vào Fed để "kế vị". Trong khi đó, Powell kiên quyết giữ vững lập trường, khẳng định "ông ta không có quyền sa thải tôi", nhấn mạnh CPI và lạm phát mới là yếu tố quyết định.

Vì dữ liệu là cốt lõi, Trump cũng tập trung vào nó. Tháng 8, Trump sa thải Cục trưởng Cục Thống kê Lao động Erica McEntarfer với lý do dữ liệu chính thức bị sửa đổi có lợi cho Biden. Đầu tháng, báo cáo việc làm của cục này cho thấy Mỹ chỉ tạo thêm 73.000 việc làm phi nông nghiệp trong tháng 7, thấp hơn nhiều so với kỳ vọng 102.000, làm tăng đáng kể nguy cơ suy thoái. Ngày 11/8, Trump đề cử Anthony, nhà kinh tế học bảo thủ từ Heritage Foundation, làm cục trưởng mới - không ngạc nhiên khi người này là đối thủ của Biden.

Thay người đứng đầu thống kê, đề cử thành viên Hội đồng Fed Miran, liên tục kêu gọi Powell từ chức - đủ thấy Trump khao khát cắt giảm lãi suất đến mức nào. Với Trump, đây không chỉ là vấn đề kinh tế mà còn là chính trị. Chu kỳ thắt chặt ảnh hưởng đến thị trường chứng khoán và cả thị trường crypto, cộng thêm tác động từ thuế quan, Trump cấp bách cần khôi phục niềm tin để nâng tỷ lệ ủng hộ, đồng thời giải quyết mâu thuẫn với người dân bằng cách chuyển hướng sang một phương án hợp lý hơn.

Những xáo trộn này có tác dụng. Fed vốn đoàn kết giờ đây xuất hiện chia rẽ. Từ tháng 7, hai thành viên Hội đồng Fed là Christopher Waller và Michelle Bowman bỏ phiếu phản đối giữ nguyên lãi suất, đề xuất cắt giảm ngay 25 điểm cơ bản - lần đầu tiên sau hơn 30 năm có hai thành viên cùng bỏ phiếu chống. Gần đây, Chủ tịch Fed San Francisco Mary Daly và Chủ tịch Fed Chicago Austan Goolsbee cùng cảnh báo không nên vội vàng cắt giảm. Sự bất đồng này phản ánh khả năng cắt giảm đang tăng dần. Đến tháng 8, sau báo cáo việc làm yếu kém của Bộ Lao động, kỳ vọng cắt giảm của nhà đầu tư tăng mạnh. Dữ liệu từ CME cho thấy tỷ lệ kỳ vọng cắt giảm vào tháng 9 ổn định ở mức 84,8% sau khi đạt đỉnh 92,1%. Nói cách khác, dù vẫn có biến động, thị trường gần như đã đồng thuận về khả năng cắt giảm vào tháng 9.

Quay lại thị trường, ngày 14/8, nhờ tác động từ quỹ hưu trí và kỳ vọng cắt giảm lãi suất, Bitcoin tăng mạnh, lập kỷ lục mới ở mức 125.000 USD, trong khi Ethereum nhờ dòng tiền từ tổ chức còn tăng mạnh hơn, chạm đỉnh 4.788 USD. Vậy tại sao sau đó lại giảm?

Vẫn là do kỳ vọng. Dù xác suất cắt giảm vào tháng 9 tăng, nhưng số lần cắt giảm trong năm giảm từ 3 xuống 2 do chỉ số PPI tháng 7 vượt kỳ vọng, với mức cắt giảm từ 100 điểm cơ bản xuống còn 50, thậm chí có ý kiến bi quan chỉ 25 điểm. Điều này gây chấn động lớn cho nhà đầu tư. Đáng chú ý, dù cùng chịu ảnh hưởng từ kỳ vọng vĩ mô, thị trường chứng khoán Mỹ có sức chống chịu tốt hơn, trong khi thị trường crypto nhạy cảm hơn với rủi ro nên thể hiện yếu hơn.

Cuối tuần này, Hội nghị Jackson Hole sẽ diễn ra tại Wyoming, nơi Chủ tịch Fed Powell có bài phát biểu quan trọng về triển vọng kinh tế. Sự kiện này được theo dõi sát sao vì Powell từng nhiều lần hé lộ thông tin quan trọng tại đây. Ba năm trước, ông cảnh báo chống lạm phát sẽ gây đau đớn, khiến lợi suất ngắn hạn tăng vọt. Năm ngoái, ông ám chỉ sẵn sàng cắt giảm từ mức cao nhất trong 20 năm, khiến lợi suất trái phiếu kỳ hạn 2 năm giảm mạnh. Đến tháng 9, Fed bắt đầu chu kỳ cắt giảm với mức 50 điểm. Dù thị trường kỳ vọng lần cắt giảm tháng tới sẽ không bị hủy, nhưng trong bối cảnh căng thẳng chính trị hiện nay, vẫn có khả năng xảy ra biến động. Vì vậy, dòng tiền đang có xu hướng phòng thủ.

Ngoài lãi suất, Bộ trưởng Tài chính Scott Besant cũng gây thất vọng. Hồi tháng 3, để thực hiện lời hứa tranh cử, Trump đã ký sắc lệnh công nhận Bitcoin là tài sản dự trữ chiến lược, tập trung vào lượng Bitcoin hiện có nhưng đề xuất mua thêm theo hướng trung lập ngân sách. Dù vậy, trong bối cảnh Mỹ lên kế hoạch thành lập quỹ đầu tư quốc gia, thị trường vẫn kỳ vọng quỹ này sẽ đổ tiền vào Bitcoin, tạo thêm điểm tựa giá. Tuy nhiên, Besant mới đây tiết lộ trên Fox Business rằng Mỹ sẽ không mua Bitcoin mới mà dùng 15-20 tỷ USD Bitcoin tịch thu (từ các vụ án hình sự/dân sự hoặc tiền phạt) để xây dựng dự trữ.

Tin này khiến thị trường crypto thất vọng, đẩy Bitcoin giảm ngay lập tức. Thú vị là chỉ vài giờ sau, Besant đã "dụ dỗ" cộng đồng crypto trên X, nói rằng Bitcoin bị tịch thu sẽ là nền tảng của dự trữ chiến lược và Bộ Tài chính cam kết tìm cách mua thêm theo hướng trung lập ngân sách. Dù thay đổi nhanh chóng, thị trường vẫn nghi ngờ. Rõ ràng, sức ảnh hưởng chính trị của crypto đủ khiến một bộ trưởng quay 180 độ.

Một nguyên nhân khác là thanh lọc đòn bẩy. Trước khi Bitcoin và Ethereum lập đỉnh, FOMO khiến đòn bẩy mua tăng mạnh, dù phí funding tăng. Sự chênh lệch giữa lực mua và bán làm khuếch đại rủi ro giảm. Chỉ riêng ngày 14/8, hơn 1,02 tỷ USD vị thế phái sinh bị thanh lý - 872 triệu USD là lệnh mua so với 145 triệu USD lệnh bán. Cuộc giằng co vẫn tiếp diễn: theo Coinglass, nếu Bitcoin vượt 117.000 USD, lệnh bán khống bị thanh lý có thể lên tới 558 triệu USD; dưới 113.000 USD, lệnh mua bị thanh lý lên tới 690 triệu USD.

Nhìn chung, thị trường crypto vốn thiếu động lực tăng đã chịu áp lực từ các yếu tố trên sau khi lập đỉnh. Hiện Bitcoin đã giảm 7,79% từ đỉnh 124.400 USD xuống 114.700 USD, còn Ethereum giảm 11,57% từ 4.788 USD xuống 4.234 USD.

Dù vậy, không cần hoảng sợ. Khối lượng giao dịch và tỷ lệ luân chuyển không tăng mạnh trong bốn ngày giảm của Bitcoin, cho thấy tâm lý níu giữ của người bán. Về hỗ trợ giá, theo @Phyrex_Ni, Bitcoin đã có sáu lần nâng đỡ, với open interest ở mức 117.000 USD vượt 750.000 BTC - một nền tảng vững chắc (dù open interest cao đồng nghĩa rủi ro cao). Với đặc điểm hiện tại, trừ khi giảm mạnh, người nắm giữ khó lòng bán tháo. Bên ngoài, kỳ vọng cắt giảm lãi suất, cởi mở quản lý và sự tích lũy của tổ chức đều cho thấy thị trường vẫn tích cực.

Thực tế, trong bối cảnh môi trường bên ngoài chưa thay đổi, đợt giảm của BTC chủ yếu do phân hóa sau khi lập đỉnh - lực mua và bán giao tranh, khiến tâm lý biến động mạnh với bất kỳ tín hiệu nhỏ. Thị trường quyền chọn cũng phản ánh điều này: BTC 25 Delta Skew hiện gần với mức cuối tháng 3/đầu tháng 4, cho thấy tâm lý giảm đang hiện hữu.

Ethereum có vấn đề lớn hơn. Dù ETF ghi nhận dòng tiền kỷ lục (2,85 tỷ USD tuần trước), hàng đợi staking cho thấy áp lực bán. Tại thời điểm viết bài, 860.286 ETH đang chờ rút khỏi validator (mức cao kỷ lục), trong khi chỉ 290.541 ETH chờ staking - dấu hiệu cho thấy nhà đầu tư đang muốn chốt lời. Áp lực này sẽ tăng nếu giá tiếp tục giảm.

Về lý tính, với Jackson Hole sắp tới, thị trường sẽ phản ứng theo kết quả. Hiện chưa có tin xấu rõ ràng, dù phân tích kỹ thuật cho thấy xu hướng điều chỉnh (nhiều nhà phân tích cho rằng hỗ trợ ở 112.000 USD). Trước thứ Sáu, nếu lạc quan, thị trường khó giảm mất kiểm soát mà sẽ dao động. Ethereum yếu hơn, với khoảng trống CME gần nhất ở 4.100-4.200 USD - có khả năng được lấp đầy tuần này.

Vì vậy, với nhà đầu tư nhỏ lẻ, câu nói cũ vẫn đúng: phòng ngừa rủi ro là trên hết.