Lợi ích cổ đông thiểu số (Minority Interest) là gì?

Khi công ty mẹ sở hữu dưới 100% cổ phần công ty con (ví dụ 80%), phần còn lại thuộc về cổ đông bên ngoài (20%) được gọi là cổ đông thiểu số. Nhóm này nắm giữ dưới 50% vốn điều lệ và thường không có quyền kiểm soát. Trong báo cáo tài chính hợp nhất, lợi ích cổ đông thiểu số xuất hiện trên bảng cân đối kế toán như phần vốn chủ sở hữu thuộc họ; trên báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh sẽ hiển thị lãi/lỗ thuộc cổ đông thiểu số.

Ví dụ: Công ty A niêm yết nắm giữ 70% cổ phần công ty B và hợp nhất báo cáo. Báo cáo riêng của công ty mẹ A ghi nhận 1 tỷ tệ tài sản thuần và 100 triệu lợi nhuận ròng/năm, trong khi công ty B có 200 triệu tài sản thuần và 50 triệu lợi nhuận. Trên báo cáo hợp nhất:

Báo cáo KQHĐKD:

Lợi nhuận hợp nhất là 150 triệu, trong đó 30% lợi nhuận công ty B (50tr × 30% = 15tr) thuộc cổ đông thiểu số, 135 triệu còn lại là lợi nhuận thuộc công ty mẹ.

Bảng CĐKT:

Tổng tài sản thuần hợp nhất 1.2 tỷ, trong đó 30% tài sản thuần công ty B (200tr × 30% = 60tr) là lợi ích cổ đông thiểu số.

Lưu ý quan trọng:

Dù chiếm tỷ trọng nhỏ, lợi ích cổ đông thiểu số dễ bị lợi dụng để che giấu rủi ro. Điển hình là LeTV (L视网) từng đẩy phần lớn lỗ vào cổ đông thiểu số, đánh bóng lợi nhuận công ty mẹ—yếu tố then chốt để tránh cảnh báo hủy niêm yết (nếu lỗ 2 năm liên tiếp trên sàn A-share).

Giai đoạn 2010-2016, lợi nhuận công ty mẹ LeTV tăng đều trong khi lỗ cổ đông thiểu số tăng bất thường. Thông thường, lỗ từ công ty con được phân bổ theo tỷ lệ sở hữu. Nhưng bằng cách tập trung lỗ vào các công ty con có tỷ lệ cổ đông thiểu số cao và giữ lãi ở công ty mẹ/công ty con sở hữu toàn bộ, báo cáo hợp nhất sẽ hiển thị lỗ lớn thuộc cổ đông thiểu số trong khi lợi nhuận công ty mẹ "đẹp long lanh"—chiêu thức thường liên quan đến giao dịch với bên liên quan.

Ngoài ra, lợi ích cổ đông thiểu số có thể là công cụ chuyển lợi ích. Nếu không minh bạch, ROE của cổ đông thiểu số vượt xa ROE cổ đông công ty mẹ sẽ dấy lên nghi ngờ về việc sắp xếp vốn để chuyển lợi ích.