Để hiểu về quỹ chỉ số, trước tiên cần hiểu chỉ số là gì. Nói một cách đơn giản, trên thị trường chứng khoán có rất nhiều loại chứng khoán, giá của các chứng khoán khác nhau luôn biến động, và chỉ số là một chỉ tiêu tham chiếu phản ánh kịp thời sự tăng giảm chung của thị trường. Ví dụ, chỉ số CSI 300 mà chúng ta thường nhắc đến phản ánh tình hình biến động tổng hợp giá cổ phiếu của 300 cổ phiếu đại diện có tính thanh khoản cao và quy mô lớn trên thị trường Thượng Hải và Thâm Quyến.
Mỗi chỉ số sẽ chọn một số lượng chứng khoán nhất định làm chứng khoán thành phần và gán một trọng số nhất định cho từng chứng khoán theo phương pháp gia quyền cụ thể. Ví dụ, đối với chỉ số gia quyền theo vốn hóa thị trường, chứng khoán thành phần có vốn hóa càng lớn thì trọng số càng cao, và biến động giá của chứng khoán đó càng ảnh hưởng nhiều đến chỉ số.
Xét về tính đại diện, chỉ số có thể được chia thành chỉ số rộng và chỉ số hẹp. Chỉ số rộng là chỉ số bao phủ nhiều loại cổ phiếu và có tính đại diện cao, như chỉ số CSI 300 và CSI 500. Theo tiêu chuẩn liên quan của thị trường Mỹ, chỉ số rộng thường cần đáp ứng một số điều kiện: thứ nhất, bao gồm 10 cổ phiếu trở lên; thứ hai, trọng số của một cổ phiếu thành phần không vượt quá 30%; thứ ba, tổng trọng số của 5 cổ phiếu có trọng số lớn nhất không vượt quá 60% chỉ số; thứ tư, khối lượng giao dịch trung bình hàng ngày của cổ phiếu thành phần vượt quá 50 triệu USD. Ngược lại, chỉ số hẹp bao gồm các chỉ số phong cách, ngành hoặc chủ đề, tập trung vào một ngành hoặc chủ đề duy nhất, có mục tiêu tập trung hơn so với chỉ số rộng bao phủ nhiều ngành và cổ phiếu.
Quỹ chỉ số là sản phẩm quỹ đầu tư vào tất cả hoặc một phần chứng khoán thành phần của một chỉ số cụ thể (như chỉ số CSI 300 hoặc S&P 500) để theo dõi hiệu suất của chỉ số đó. Mục tiêu đầu tư chính của quỹ chỉ số là bám sát chỉ số mục tiêu và tối thiểu hóa sai số theo dõi, nhằm đạt được xu hướng biến động tương tự như chỉ số và thu về lợi nhuận gần bằng với chỉ số.
Quỹ chỉ số có đặc điểm là chi phí thấp, đa dạng hóa rủi ro đầu tư, minh bạch cao trong vận hành và ít chịu ảnh hưởng từ yếu tố chủ quan của nhà quản lý. Những năm gần đây, quỹ chỉ số không ngừng phát triển, với các loại sản phẩm bao phủ thị trường trong nước và quốc tế cũng như nhiều loại tài sản lớn, trở thành công cụ phân bổ tài sản quan trọng.
